جمعه, 10 فروردين 1403
شناسه خبر:851

سیر تاریخی روستای زیارت دشتستان قسمت هفتم/ بعد از آقاخان و آغاز حکومت رضا شاه

  • انداز قلم
پیشینه

عبدالشاه کربلایی حسین کدخدای خیر خواه وصلح جوی دوران آقاخان نیز در سال 1312 در گذشت و زیارت از وجود او بی نصیب شد  رضا قلی خان  تنگ دست وناتوان شده بود. فرزندانش حسنعلی خان، منصور خان و خان خان بودند و همگی در قلعه جدید روبروی گورآب چاه قلعه زندگی می کردند. بیشتر بزرگان خانواده ی زیارتی ها که در امور اجتماعی واداره ی زیارت دخیل ومؤثر بودند مهاجرت کرده و در بوشهر، شیراز، آبادان و تهران ساکن شدند. آن چه تا کنون راجع به سیر تاریخی زیارت در 6 قسمت ارائه کرده ایم به واقعه ی سال 1305 شمسی و کشته شدن آقاخان و پایان کار او ختم شده است .

از سال 1305  تا 1357  شمسی که انقلاب اسلامی بوقوع پیوست طی52 سال یعنی بیش از نیم قرن اتفاقات زیادی در زیارت رخ داده است که باید جهت ثبت در تاریخ مکتوب و ارائه نمائیم.

طی روزهای گذشته به بخشداری دشتستان مراجعه نمودم به این امید که شاید از آرشیو موجود در آن جا سند و مدرکی در مورد وقایع نیم قرن گذشته زیارت بدست آورم با کمال تعجب مسئولین محترم آن جا ضمن همکاری و احترام فرمودند کلیه ی اسناد حتی مربوط به 10 سال قبل هم امحاء شده و هیچ مدرکی در بایگانی بخشداری وجود ندارد.

جای تاسف‌ است زیرا حفظ و نگهداری از اسناد بخشی از تاریخ ماست و نباید به آن کم بها بدهیم، و این اشکال عمده ای در تاریخ نگاری ما بوده و خواهد بود.

ما ناچاریم برای ادامه ی نگارش رخدادهای سیر تاریخی به مدارکی که دردست اهالی روستا هست  و نیز به نقل شفاهی توسط سالخورگان استفاده کنیم.

برای تقریب ذهن خوانندگان گرامی ذکر این نکته قابل ذکر و توجه است که رضا خان در سال 1299 شمسی به کمک ‌سید ضیاء طباطبایی به حکومت خاندان قاجار بر ایران خاتمه داد و خود در سال 1304 شمسی به عنوان پادشاه ایران تاج بر سر نهاد و سلسله پهلوی را تأسیس نمود.

بدیهی ست که در کل ایران و به تبع  آن در دشتستان هم اوضاع دگرگون شد و روابط اجتماعی و سیاسی همه نقاط ایران تحت تاثیر این رخ داد مهم به تدریج روبه تحول و دگرگونی گذاشت.

رضا قلی خان برادر آقاخان بعد از کشته شدن او خود را جانشین وی و ضابط و خان زیارت نامید. اما شجاعت و سیاست و جسارت او را نداشت و بخت نیز با وی یار نشد.محمد خان (غضنفر السلطنه) ضابط قدرتمند و خوش نام برازجان و مبارز ملی علیه استعمار بریتانیا نیز در سال 1308 شمسی بدست شیخ عبدالرسول چاه کوتاهی به خیانت و ناجوان مردی کشته شد که این اتفاق نیز برای رضا قلی خان خوش یمن نبود.زیرا غضنفرالسلطنه دائی ایشان بوده و اگر چه در مقاطعی و در مواردی با یکدیگر اختلاف نظر داشتند ولی به هر حال از یک خانواده بودند. رضا قلی خان دیگر نتوانست تسلط و تحکمی را که آقا خان داشت حفظ کند و استمرار دهد و روز به روز پایه های حاکمیت او سست و سست تر شد. مدت زیادی نگذشت که حیدر کربلایی حسن زیارتی برادر شهیدان رضا و علی که شب واقعه ی 1305 کشته شده بودند کدخدای زیارت شد و گویا او نیز بیش از دو تا سه سال دوام نیاورد و از عهده ی پرداخت خراج زیارت به دولت بر نیامد و ناچار به آبادان مهاجرت نمود .

عبدالشاه کربلایی حسین کدخدای خیر خواه وصلح جوی دوران آقاخان نیز در سال 1312 در گذشت و زیارت از وجود او بی نصیب شد  رضا قلی خان  تنگ دست وناتوان شده بود. فرزندانش حسنعلی خان، منصور خان و خان خان بودند و همگی در قلعه جدید روبروی گورآب چاه قلعه زندگی می کردند. بیشتر بزرگان خانواده ی زیارتی ها که در امور اجتماعی واداره ی زیارت دخیل ومؤثر بودند مهاجرت کرده و در بوشهر، شیراز، آبادان و تهران ساکن شدند.

رضا شاه پایه های سلطنتش را محکم نموده و برای حاکمیت نظم و قانون در سراسر کشور تلاش می کرد. در سال 1313 شمسی برای صدور سجل و شناسنامه و تعیین نام و فامیل مامورین آمار به روستای زیارت آمده و مردم زیارت هم از آن تاریخ شناسنامه دار و هر یک برای خود نام و فامیل انتخاب و معین کردند.تا قبل از این تاریخ کسی نام فامیل نداشته است. در این اثنا و در غیاب کدخدائی قدرتمند و مقبول مردم زیارت، عده ای بر آن شدند که بیگلربیگی از اجداد خانواده پیشاهنگ اهل روستای عیسوند را به کدخدائی زیارت برگزینند . مرحوم هاشم محمد حسن از نوادگان عبدالعلی خان بشدت مخالفت کرد و مردم را تهییج نمود که زیر بار چنین امری نروند. ایشان پیشنهاد کرد مرحوم حاج علی، حاج حسن بهروزی که زارع و دامداری متمول بود و وضع مالی خوبی داشت کدخدا شود و حاج علی اکراه داشت ولی مرحوم هاشم محمد حسن وی را قانع نمود و تا مدتی خود رتق و فتق امور اداری و نامه نگاری حاج علی را عهده دار شد و به این صورت از کدخدائی فردی غریبه و غیر زیارتی جلوگیری نمود.

از قرائن و نقل و قول ها بر می آید که مرحوم حاج علی بهروزی در سال 1313 به کدخدائی زیارت منصوب شده است. وی در سال 1328 شمسی در گذشت است ولی در این مدت همیشه کدخدا نبود از وقتی آقا خان در سال 1305 در زیارت کشته شد، بهانه ای برای دخالت ملک منصور خان شبانکاره خان قدرتمند و با نفوذ بلوک شبانکاره به مرکزیت دهکهنه بدست آمد که در اداره ی زیارت دخالت کند. وی در خلال سال های 1317 تا 1331 برای مدتی روستای زیارت را از دولت اجاره کرد و بتناوب 3 فرد غیر زیارتی را به عنوان کدخدا در زیارت گماشت .متاسفانه تاریخ و مدت کدخدائی این افراد بصورت دقیق مشخص نیست. آن ها عبارت اند از

1 حسن کربلایی محمد حسین اهل روستای گاوسفید بالایی که جزء بلوک حیات داوود است.

2 حاج حسین بنافی اهل دشتی اسماعیل خانی

3 حیدر قاید صفر اهل روستای محمدجمالی از بلوک شبانکاره

آن چه مشخص است این که ملک منصور خان تمایلی به کدخدایی مرحوم حاج علی بهروزی نداشته و سعی می کرده کدخدای موافق و منصوب خودش را بگمارد .

کوشش هایم برای بدست آوردن مدارک متقن مربوط به این برهه از تاریخ  زیارت مثمر ثمر واقع نشد امید این که نوه های تحصیل کرده و مطلع مرحوم بهروزی اقدامی در خور جهت تکمیل این بخش از تاریخ زیارت بعمل آورند .

آن چه مسلم است آخرین کدخدای منصوب ملک منصور خان شبانکاره ای   حیدر کا صفر در سال 1331 از زیارت مهاجرت کرده و زیارت از دست ملک منصور خان خارج شده است. زنده یاد دکتر محمد مصدق که فقط حدود دو سال نخست وزیر ایران بود از 1330 الی 1332 که با کودتای ضد میهنی28 مرداد 32 از نخست وزیری خلع شد.

دکتر مصدق که شخصیتی ملی وطن پرست و تحصیل کرده بود اصلاحات در ایران را سرلوحه کار خودیش قرار داده بود و تلاش کرد قدرت خوانین و کدخدایان را محدود نماید و روستاها را از زیر یوغ حاکمیت آنان خارج نموده و رتق و فتق امور روستاها را هم به دوایر و ادارات قانونی دولتی واگذار نماید اما با کودتای 28 مرداد 32 کار اصلاحات مصدق هم بی سرانجام و نا تمام ماند اما بتدریج  که نهادها و ادارات دولتی برقرار و مستقر می شد قدرت خوانین و کدخدایان هم کمتر و کمتر می گشت.

وقتی حیدر کا صفر در سال 1331 از زیارت رفت مرحوم رضا بهروزی فرزند حاج علی از یک طرف و حسنعلی خان ضرغامی  پسر رضا قلی خان از طرف دیگر کوشیدند ضابطی و کدخدایی زیارت را بر عهده بگیرند .

این بخش ادامه دارد

محمد جواد اله یاری

ارسال نظر به عنوان مهمان

نظر شما پس از تایید توسط مدیر سایت به نمایش گذاشته خواهد شد
  • محمد جواد اله ياري

    سال1357 وقوع انقلاب اسلامي اشتباه نوشته شده

    دوست دارم 0
تبلیغات شما 1
تبلیغات شما 2

نظر سنجی

به نظر شما برای پیشرفت و اعتلای زیارت نیاز به اقدام در کدام موارد بیشتر احساس می شود؟
به نظر شما برای پیشرفت و اعتلای زیارت نیاز به اقدام در کدام موارد بیشتر احساس می شود؟
شما باید حد اقل یک گزینه را برای رأی انتخاب کنید!