نقض "حقوق بشر دوستانه" در مناطق کردنشین سوریه/مسعود صداقت

هرگونه ناامنی و جنگ در منطقه حساس خاورمیانه می تواند به صورت مستقیم یا غیر مستقیم بر امنیت کشورهای منطقه تآثیرگذار باشد. بر همین اساس حمله نظامیان ترکیه به مناطق کردنشین سوریه از دو دیدگاه در حقوق بین الملل قابل بررسی است:

الف: حق توسل به زور: بر اساس بند 4 از ماده 2 منشور سازمان ملل متحد کشورها از توسل به زور علیه دیگر کشورها منع شده اند اما در دو حالت استثنایی توسل به زور در حقوق بین الملل مجاز می باشد:

1) طبق ماده 42 از فصل هفتم منشور سازمان ملل متحد و ان زمانیست که شورای امنیت سازمان ملل متحد در راستای حفظ صلح و امنیت بین المللی  و طی قطعنامه ای توسل به زور را تصویب نماید.

2) طبق ماده 51 منشور سازمان ملل متحد و آن زمانیست که اگر کشوری مورد تهاجم نظامی کشور دیگری قرار گرفت میتواند تا زمان دخالت شورای امنیت اقدام به دفاع مشروع از خود نماید و متوسل به زور شود.

ولی می بینیم که دولت ترکیه تهاجم خود را به منطقه عفرین سوریه مطابق با قطعنامه های شورای امنیت در رابطه با تروریسم توجیه نموده است، در حالیکه این توجیه چندان با استقبال بین المللی از جمله کشورهای منطقه و همچنین اتحادیه اروپا روبرو نشده است، به این دلیل که در مبارزه با تروریسم ، عملیات های نظامی می بایست تنها با گروه هایی متمرکز گردد که سازمان ملل متحد آن گروهها را به  عنوان سازمان های تروریستی معرفی نموده است در حالیکه گروههایی مثل  (ی پ گ ) و (پ ک ک) در فهرست گروههای تروریستی سازمان ملل متحد قرار نگرفته است.

ب: حقوق حاکم بر جنگ: در این سیستم حقوقی دولت ها صرفنظر از اینکه در جنگی مهاجم یا مدافع باشند؛ بایستی مقررات حاکم بر جنگ که همان قواعد حقوق بین الملل  بشردوستانه است را رعایت نمایند .

در حقوق بشردوستانه دو اصل مهم باید رعایت گردد:

1) اصل تفکیک میان اهداف نظامی و غیر نظامی و به عبارتی دولت ها در زمان جنگ حق ندارند علیه اهداف و نیروهای غیر نظامی اقدام نمایند که اگر مرتکب چنین اقدامی گردند، مطابق با اساسنامه دیوان کیفری بین المللی اقدام آنها می تواند جنایت جنگی محسوب گردد.

2) اصل منع ایجاد خسارات بیش از حد و رعایت شرط تناسب: به موجب این اصل دولت ها از بکارگیری جنگ افزارهای نامتعارف و سلاح هایی که خساراتی بیش از حد ضرورت ایجاد نماید، منع شده اند.

لذا با توجه به حملات جنگنـده های ترکیه  علیـه غیر نظامیان منـطقه عفرین سـوریه، به نظر می رسد این حملات بر خلاف ضوابط حقوق بین الملل باشد، زیرا مطابق با ماده 1 کنوانسیون های چهارگانه  1949 ژنو، تمامی دولت ها موظفند که در زمان جنگ در جهت جلوگیری از آسیب رساندن به جان و اموال غیر نظامیان اقدام نمایند و این وظیفه جامعه بین المللی است که از نقض حقوق بشردوستانه توسط دولت ترکیه در منطقه عفرین سوریه جلوگیری نماید که چنین اقدامی طبیعتآ امنیت منطقه حساس خاورمیانه را بهتر تضمین خواهد نمود.

مسعود صداقت / مدرس دانشگاه و دانشجوی دکترای حقوق بین الملل